پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

با توجه به اقدام ترامپ مبنی بر دور زدن اتحادیه اروپا و رویکردی که در قبال اوکراین اتخاذ کرد و همچنین نشستن پای میز مذاکره مستقیم با روس‌‏ها در ریاض، ضرورت تحلیل رفتار مسکو در قبال ایران ، اهمیت خاصی پیدا می کند.وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای درباره علت سفر آقای لاوروف نوشت که او درباره طیف گسترده‌ای از همکاری‌های دو کشور و همچنین برنامه هسته‌ای ایران و توافق جامع اقدام مشترک (برجام) گفتگو می‌کند.چهارم اسفند بود که اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان از سفر لاوروف به تهران خبر داد. او در خصوص این سفر گفته بود که سفر وزیر امور خارجه روسیه به تهران در چارچوب مشورت‌های مستمر جمهوری اسلامی ایران-فدراسیون روسیه راجع به روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی انجام خواهد شد. حشمت الله فلاحت پیشه نماینده سابق مجلس در این خصوص معتقد است که ، لاوروف ⁩، قاتل برجام و معمار زمستان سخت ایران،‏با این پیام به تهران آمده بود: روسیه و آمریکا در ریاض خطوط قرمز مشترکی برای ایران ترسیم کرده اند.وزیر امور خارجه روسیه، قبل از سفر به ایران به ترکیه سفر کرده بود و با مقامات ارشد این کشور در مورد آخرین تحولات منطقه از جمله سوریه رایزنی و گفت وگو کرد.وزرای خارجه ایران و روسیه علاوه بر جلسه مشترک با حضور هیئت‌ دیپلماتیک دو کشور، جلسه‌ای خصوصی نیز داشتند که جزئیاتی از آن منتشر نشده است.

«علی ابو رعد» کارشناس لبنانی حوزه نظامی و تحلیل گر سیاسی مسائل و امور غرب آسیا از طرح خطرناک آمریکا و رژیم صهیونیستی برای تجزیه سوریه به ۴ رژیم متخاصم خبر داد. سناریوهای متعددی در خصوص مرحله انتقالی مبهم سوریه وجود دارد. خطر تجزیه این کشور از یک طرف و مطامع ترکیه و آمریکا و رژیم صهیونیستی در ثروت‌های طبیعی سوریه و همچنین سکوت رژیم‌های عربی در قبال تجاوزهای مکرر تل آویو به سوریه و اشغال برخی از اراضی این کشور ، بخشی از مسائل جهت دهنده به طراحی سناریوها هستند.یکی از موضوعاتی که باعث می‌شود سناریوی شکاف و تجزیه در سوریه مطرح شود، عدم وضوح ماهیت شرایط آینده دولت انتقالی است، چرا که اتفاقی که رخ داده، بی تجربه بودن حاکمیت احمد الشرع است و سلطه‌ای که هیئت تحریر الشام در ادلب داشت، به کل سوریه منتقل شده و تعداد اندک کارمندان دولتی آنها کنترل اوضاع را در اختیار گرفته‌اند.

چنانچه سوریه تجزیه شود بازی باخت- باخت برای ایران و جولانی و از طرف دیگر یک بازی برد- برد برای ائتلاف ترکی- عبری- آمریکایی خواهد بود.بر این قاعده، جمهوری اسلامی ایران باید از طریق دیپلماسی پنهان با گروه‌ها مختلف سوریه ارتباط برقرار نموده و بطور مداوم به آنها گوشزد نماید که ترکیه، اسرائیل و آمریکا به دنبال تجزیه سوریه هستند.با توجه به بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه مناطق اشغال شده سوریه توسط جوانان سوری آزاد خواهد شد، این پیام بیانگر این است که اسرائیل اشغالگر تهدید مشترک ایران و سوریه است و جوانان سوری بمنظور جلوگیری از تجزیه سوریه به اذن الله اسرائیل را از سوریه خارج می‌کنند.

ارتش رژیم صهیونیستی اعلام کرد، حدود ٧٠ الی ۸۰ درصد از توان نظامی سوریه را با حدود ۴۸۰ حمله به حدود ۳۲۰ هدف در اقصی نقاط سوریه از دمشق گرفته تا طرطوس، نابود کرده است. به نقل از ارتش اسرائیل ادعا شده که در این عملیات‌ها حدود ۳۵۰ جنگنده از نیروی هوایی مشارکت کردند. رسانه‌های این رژیم اعلام کردند که ارتش رژیم صهیونیستی بیشتر سلاح‌ها، جنگنده‌ها و کشتی‌های جنگی ارتش سوریه را منهدم کرده است. برخی از تحلیل گران مغتقدند که با افزایش تاثیر گذاری بر تحولات سیاسی در سوریه، احتمال ورود دمشق به ائتلاف‌های ضد اسرائیلی در آینده را کاهش داده و با تغییر موازنه قدرت به نفع خود، مانع از شکل‌گیری تهدیدات جدید در نزدیکی مرزهایش شود. اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی چه در بعد نابودسازی ظرفیت‌های نظامی سوریه، چه پیشروی نظامی در خاک سوریه که نقض آشکار حاکمیت ملی و تمامیت ارضی این کشور محسوب می‌شود، تاکنون با اعتراض هیچیک از رهبران جدید سوریه، کشور‌های عربی، اسلامی و جامعه جهانی روبرو نشده است.

آنچه که مسلم است اسد بدلیل اشتباهات راهبردی خود در کشورداری، محبوبیت و مشروعیت داخلی خود را از دست داده و تنها متکی به حامیان فراملی خود و ایدئولوژیکی مشترک فی مابین بود. در ماه های اخیر، اسد با چرخشی خام و از روی بی تجربگی تحت تاثیر تهدیداتی نظیر حذف فیزیکی او توسط اسرائیل قرار گرفت و بجای ارتقا تعهدات خود به دوستان قدیمی و ایدئولوژی مشترک، اقدام به محدودسازی شرکای استراتژیک خود و تقویت دوستی های جدید با برخی از کشورهای عربی گرفت. با خارج شدن (موقت) سوریه از چرخه محور مقاومت، اتصال میان اضلاع مختلف این جبهه با اما و اگرهایی روبرو شد و این موضوع به ویژه در خصوص شریان انتقال سلاح به حزب الله بیش از پیش مطرح گردید. نتیجه اینکه با وجود هشدارهای مشفقانه دوستان به اسد مبنی بر کنار نهادن الگوهای ارتباطی جدید ، وی بنوعی تبدیل به حامی دشمنان جبهه مقاومت گردید. این میدان نیرو ،شرایط را برای توافقات بین المللی جدید جهت تامین منافع و سامان دهی اوضاع مهیا کرد. موضوعی که منجر به رها کردن کرسی قدرت توسط اسد شد. سقوط حکومت نیم قرنی موروثی در سوریه بدون دخالت و درگیری ارتش و یا حضور مردم.

بعد از انتشار ادعای فارن پالسي در خصوص خارج شدن بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه در بامداد يكشنبه به وقت محلي از كشور ، دومینوی حوادث با سرعت بیشتری اقدام به حرکت نمود.پيشروي برق‌آساي ائتلاف گروه‌هاي شورشي به 50 سال حكومت خانواده اسد پايان داد و گمانه‌زني‌هاي زيادي در مورد آينده اين كشور به‌شدت آشفته مطرح شد. سه کشور روسیه- ایران- ترکیه ، چهار کشور اردن-عربستان-امارات-قطر ، ایالات متحده و دو کشور فرانسه و انگلیس ، سه کشور لبنان- فلسطین و رژیم اشغالگر قدس ، چند کشور چین، عراق و مصر، از مهمترین کشورهای متاثر از این رویداد هستند. سوریه پسا اسد ، صرفا با جریان تحریر الشام مواجه نبوده و طیفی از درگیری های داخلی و حمایت های خارجی در کنار مداخلات سیاسی بین الدول و توافقات پشت پرده ، سبب پیاده سازی قواعد این میدان نیرو خواهد شد. برخی ها با نوعی ظاهر بینی موضوع و شرایط سوریه بعد از اسد را به سقوط افغانستان و حاکمیت طالبان و سقوط قذافی و لیبی بعد از قذافی ، مقایسه می کنند.

در برداشتی ظاهری با سقوط دولت اسد و ماهیت عاملین داخلی سقوط به نظر می‌رسد وضعیتی شبیه سقوط کابل در ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ (۱۵ اوت ۲۰۲۱) رخ داده است؛ حرکت سریع مخالفان دولت مرکزی به سمت شهر‌های مهم و سپس پایتخت و درنهایت خروج رأس نظام سیاسی از کشور و تحویل قدرت طی معامله‌ای پنهان و نانوشته. بر اساس ظاهر بازی ها، این شائبه ایجاد شده که آنچه در تابستان ۱۴۰۰ کابل رخ داد، در پاییز ۱۴۰۳ با شابلون در دمشق کشیده شده است. تحلیل این میدان نیرو نیازمند واکاوی جنبه‌های مخلف بوده و ۱۸ سوالی که سید مهدی طالبی پژوهشگر حوزه بین‌الملل در این خصوص بیان نموده، می‌تواند کمک کار مناسبی در درک بهتر موضوع باشد.

سیاست در کشورهای جهان سوم امری،محرمانه و بعضا انحصاری قلمداد می شود در حالی که در اصل امری همگانی و مشارکتی است. سیاست همانند سایر حوزه ها و نهادهای اجتماعی، نیازمند تخصص و فناوری و الزاما سیاستگذاری است. وقتی سیاست را به سلیقه، انحصار، ادعا و بدعت تقلیل داده و محدود می کنیم ، مشارکت همگانی و تخصص گرایی از درونش رخت بر بسته و تبدیل به پدیده ایجاد نظم از راه سرکوب می شود. اشتباهی که غالب دیکتاتورها ، حکومت های تمامیت طلب و دولت های کودتا ، مرتکب آن می شوند. در دیدگاه سیاسیون در چنین جوامعی ، دموکراسی معنا نداشته و در حداکثر موارد، دادن حق رای به مردم برای انتخاب از بین گزینه های تعیین شده توسط سیاسیون است. این در حالی است که در معنای واقعی، دموکراسی یعنی حق و توان مردم در مواجهه و برخورد با کانون های قدرت. چنین برداشتی از دموکراسی، سیاست را تحت نظارت اجتماع قرار می دهد نه اینکه اجتماع تابع سیاست باشد. سقوط حکومت اسد ، درس های خوبی برای کشورهای گوناگون و دولت های مختلف می تواند داشته باشد. غلامعلی دهقان معتقد است که در نیم قرن گذشته خاورمیانه شاهد سقوط حکمران‌ها بوده که در سقوط‌شان عوامل متعدد ولی مشترکی وجود داشته است. دلیل اول مشترک سقوط این حاکمان این بود که در این کشورها چیزی به اسم مشارکت سیاسی مردم به معنای واقعی کلمه وجود نداشت. به تعبیری این رهبران به مقوله‌ای تحت عنوان توسعه سیاسی بی‌توجه بودند. در این کشورها اگر مشارکتی بود هم صرفا جنبه نمایشی و تصنعی داشت. وقتی توسعه سیاسی مفقود شد و مردم در امر سیاست کشور برای خود نقشی قائل نبودند، بدیهی است‌ در روزهای سرنوشت که پای نظام سیاسی کشور در میان است، به میدان نخواهند آمد.شخصی شدن قدرت و دور شدن از آحاد ملت زیربنای سیاست کشور را متزلزل و به تعبیری لق می‌کند و کافی است تندبادی بوزد و همه چیز را ویران کند. اتفاقی که در این کشورها رخ داد. به همین دلیل من معتقدم باید منافذ حضور مردم در امور سیاست را همیشه باز نگه داشت نه اینکه با بهانه‌های مختلف آنها را مسدود کرد. دومین ویژگی مشترک دولت های ساقط شده،اتخاذ رویکرد امنیتی در اداره کشور و دل خوش بودن به درآمدهای ناشی از اقتصاد رانتیر بوده(دولت رانتیر دولتی است که بیش از چهل درصد درآمدش از صادرات یک کالا تامین می‌شود) تا توده مردم در آرامش کاذب بسر برده و دور از دنیای سیاست باشند.دولت‌های ‌رانتیر پول و رانت می‌دهند و قدرت می‌گیرند. برخلاف کشورهای پیشرفته که مالیات می‌گیرند و‌ به جامعه قدرت می‌دهند. وقتی‌ دولت‌ رانتیر‌ شکل گرفت‌‌ دولت‌ها جا‌معه و شهروندان را به خود وابسته می‌کنند و نیازی هم به مشارکت واقعی و ‌حضور نخبگان سیاسی و‌ مشارکت طبقه متوسط نمی‌بینند. سومین عامل مهم سقوط حاکم در این کشورها شکل نگرفتن حتی یک طبقه اجتماعی حامی حکومت بوده است. کشورهای جهان سوم باید برای عبور از مرحله‌گذار به توسعه همه‌جانبه از حمایت بخشی از جامعه برخوردار باشند. در این کشورها هیچگاه طبقه حامی که در روزهای سخت به میان‌ آید ایجاد نشد. برای همین با یک تندباد سیاسی همه چیز یک شبه از میان رفت.در خصوص سوریه، واقعیت این است که اوضاع سوریه از دست جریان حاکم خارج و مخالفان اسد خیلی زود دست بالا را در تحولات جاری پیدا کردند. شرایط به شکلی بود که انگار نه حامیان بین‌المللی وی و نه موافقین داخلی عزمی برای حمایت از اسد نداشتند.

کار آخرین بازمانده بهار عربی که شهروندانش خواستار کناره‌گیری او بودند و آخرین بازمانده از آنچه حزب بعث نام داشت، البته آخرین بازمانده از «خانواده اسد» به پایان رسید. حامیان اصلی دولت اسد که ایران و روسیه محسوب می‌شدند گویا تا آخرین لحظات تلاش کردند تا او را در کاخ ریاست جمهوری نگاه دارند ولی گویا این‌بار برنامه‌ها آنطوری که اسد و حامیانش می‌خواستند پیش نرفت. خبرهای ضد و نقیضی از وضعیت سلامتی رئیس‌جمهور پیشین سوریه در رسانه‌ها مطرح می‌شود ولی هرچه بود حالا باید منتظر ترسیم نقشه جدیدی در جفرافیای پرهیاهوی خاورمیانه باشیم. شورشیانی که رژیم اسد را ساقط کردند، ترکیبی از گروه‌ها و سازمان‌های مختلف هستند که تنها هدف مشترکشان سرنگونی رژیم بود. گروه اصلی این حمله، «هیئت تحریر شام»، ریشه در القاعده دارد و سابقه‌ای خشونت‌آمیز دارد. این گروه در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا خود را به‌عنوان نیرویی ملی‌گرا معرفی کند، اما بسیاری نسبت به نیت واقعی آنها نگران هستند. آنچه مسلم است، اثرات این وقایع از چند منظر، جهت گیری ها در استقرار دولت جدید در سوریه، نوع توازن قوای جدید در منطقه و سطوح بین الملل، سیاست های جمهوری اسلامی برای تامین منافع خود در حوزه فرامرزی، قابل بحث است.

کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به اینکه تعارضی بین دیپلماسی و میدان وجود ندارد و اتفاقا پیروزی ما در سوریه و حفظ عراق، قدرت دیپلماتیک ما را افزایش داد، گفت: اگر سوریه و عراق سقوط می‌کرد، دیپلمات‌های ما با چه اعتبار و قدرتی می‌خواستند بر سر میز مذاکره چانه‌زنی کنند.

ایالات متحده آمریکا به بشار اسد هشدار داد که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آینده سوریه را به رسمیت نمی‌شناسد، مگر اینکه "رای‌گیری آزادانه، عادلانه و تحت نظارت سازمان ملل متحد" باشد.

ایالات متحده آمریکا با امضای یک توافق نفتی غیر قانونی با نیرو‌های دموکراتیک کُرد سوری، راهزنی نفتی خود در سوریه را وارد فاز جدیدی کرده است.

رجب طیب اردوغان گفت: ما برای جلوگیری از تجزیه در سوریه دخالت کردیم.

نشست‌های موسوم به آستانه با هدف بررسی روند و نتایج مذاکرات آستانه و آغاز فرآیندهای سیاسی داخلی در سوریه برگزار شده است و در تمامی آن‌ها حسن روحانی به عنوان یکی از سران سه کشور سخنرانی کرده است. اما نگاهی اجمالی به سخنان روحانی نشان می‌دهد ایران مصمم به مبارزه با تروریسم در منطقه به خصوص در کشور سوریه است.

«فیصل بن فرحان» وزیر خارجه عربستان سعودی در اظهاراتی بی اساس ادعا کرد: ایران پروژه‌ای خطرناک برای تسلط بر منطقه از طریق بکارگیری شبه نظامیان فرقه گرایش و نیز برافروختن جنگ‌های داخلی دارد.

اکنون مباحثات مرتبط با سوریه از حوزه نظامی به حوزه‌های سیاسی و اقتصادی منتقل شده است. در حال حاضر، دولت سوریه و متحدانش دنبال جذب سرمایه‌های خارجی برای آغاز روند بازسازی خرابی‌های جنگ داخلی هستند. از این رو، آمریکا قانون قیصر را تدوین کرد تا ضمن تحت الشعاع قرار دادن فرآیند بازسازی، بتواند در فرآیند‌های سیاسی آینده سوریه نیز اعمال نفوذ کند.

مجید تخت روانچی نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد گفت: حق تعیین آینده سوریه منحصرا به سوری‌ها تعلق دارد و جامعه جهانی باید به آن‌ها در تحقق این حق کمک کند.وی همچنین اظهار داشت آمریکا هم باید به اشغال سوریه با نقاب مبارزه با تروریسم پایان دهد.

نفس‌های جنگ در سوریه به‌شماره افتاده است و تروریست‌های وابسته ‌به ترکیه، دیگر رمق چندانی برای مبارزه ندارند. برخلاف سال‌های ابتدایی پس از 2011 که بیشتر سوریه در آتش جنگ می‌سوخت، اکنون در بیشتر مناطق کشور، ارتش سوریه، آرامش نسبی را حکمفرما کرده است.

سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ادعای برخی رسانه‌ها مبنی بر تصمیم‌گیری کشور‌های ضامن روند آستانه در مورد آینده حکومت سوریه را تکذیب کرد و آن را بی پایه و اساس دانست.

با توجه به این تحولات، برخی ناظران این دیدگاه را مطرح می‌کنند که روسیه از اجرایی شدن قانون قیصر نگران شده و سعی می‌کند در مهلت باقیمانده به کمک سایر بازیگران –مانند آمریکا، ترکیه و ایران- بحران سوریه را به شکل سیاسی حل و فصل کند. به گفته العربی الجدید، «شورای روسی امور بین الملل» اخیرا در تحلیلی، سناریو‌هایی درباره آینده سوریه مطرح کرد. در این تحلیل، پیش بینی شده که بین ترکیه، آمریکا، روسیه و ایران توافقی در خصوص کناره گیری بشار اسد و آتش بس در سوریه در ازای تشکیل دولت انتقالی شکل بگیرد.